กีฬาที่เรียกได้ว่าเป็นที่นิยมและถูกพูดถึงกันเป็นอย่างมาก ซึ่งหนึ่งในกีฬาที่ผู้คนพูดถึงอีกกีฬาหนึ่ง คงหนีไม่พ้นกีฬา “วอลเลย์บอล” อย่างแน่นอน ซึ่งกีฬาประเภทนี้ได้ถูกคิดค้นมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2438 ที่ประเทศสหรัฐอเมริกาและต่อมาก็ได้รับความนิยมกันอย่างแพร่หลายทุกมุมโลก และหนึ่งในนั้นก็คือประเทศไทยนั่นเอง

วอลเลย์บอลในของประเทศเราในปัจจุบันนั้น เป็นองค์กรกีฬาที่มีขนาดใหญ่ระดับทีมชาติ ซึ่งนักกีฬาวอลเลย์บอลต่างก็ได้เป็นที่ชื่นชมในต่างประเทศเป็นอย่างมาก จึงทำให้สมาคมกีฬาวอลเลย์บอลของประเทศไทย เป็นสมาชิกสมาพันธ์วอลเลย์บอลเอเชียและสหพันธ์วอลเลย์บอลระหว่างประเทศ

ด้วยความที่เป็นกีฬาที่เล่นได้ไม่ยาก สามารถเข้าถึงได้ง่าย เล่นได้หลากหลายสถานที่ ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ในร่ม เช่น โรงยิม หรืออาจจะเป็นนอกสถานที่ เช่น บริเวณชายหาด นอกจากนี้ทีมนักกีฬาวอลเลย์บอลของประเทศไทยยังได้เข้าร่วมการแข่งขันต่างๆมากมาย พร้อมทั้งมีศักยภาพในการแข่งขันที่สูงเป็นอย่างมาก ทำให้การเล่นกีฬาประเภทนี้เป็นที่นิยมกันเป็นอย่างมากในปัจจุบัน โดยการแข่งขันวอลเลย์บอลนั้นมีกติกาในการเล่นดังนี้

รายละเอียดสนามในการแข่งขันวอลเลย์บอล

ในส่วนแรกถือเป็นสิ่งสำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง นั่นก็คือ สนามเล่นวอลเลย์บอล ที่ถือว่าหากใครจะชนะหรือแพ้ก็สามารถดูได้จากสนามนี้เลย โดยรายละเอียดของสนามในการแข่งวอลเลย์บอลมีดังต่อไปนี้

1. สำหรับของสนามแข่งก็จะเหมือนกับกีฬาที่มีลักษณะคล้าย ๆ กันก็คือต้องเป็นสี่เหลี่ยมแนวยาว ที่จะมีกำหนดว่าสนามควรจะกว้าง 9 เมตร และความยาว 18 เมตร ซึ่งถือว่าเป็นขนาดมาตรฐานและถูกจัดว่าเป็นสากลนอกจากนี้ความสูงเหนือพื้นที่บริเวณที่จะทำการแข่งขัน จะต้องมีความสูงไม่ต่ำกว่า 7 เมตร เพื่อผู้เล่นจะสามารถแข่งขันได้อย่างสะดวก ไม่มีสิ่งกีดขวางในเวลาเล่นวอลเลย์บอล

2. ลักษณะของพื้นที่ในการแข่งขันจะต้องมีลักษณะที่เรียบ ไม่มีพื้นที่ขรุขระ เป็นพื้นที่ราบตลอดทั้งสนาม เพื่อให้ลดการเกิดอันตรายกับผู้เล่น โดยวัสดุหรือพื้นที่ในการเล่นควรเป็นพื้นปูนหรือพื้นไม้ ซึ่งเป็นวัสดุที่ดีต่อการแข่งขันกีฬาประเภทนี้ได้มากที่สุด
3. เส้นรอบสนาม (Boundary lines) หรือก็คือเส้นแบ่งอาณาเขตโดยรอบจะต้องสีสว่าง ส่วนใหญ่มักเป็นสีขาว ที่สามารถตัดสีในสนามที่แล้วแต่ออกแบบได้ชัดเจน
4. เส้นแบ่งเขต (Center line) จะต้องมีตำแหน่งอยู่บริเวณกลางสนามและสามารถแบ่งเขตสนามเป็น 2 ฝั่งในขนาดที่เท่ากัน ซึ่งเส้นแบ่งเขตจะต้องอยู่ใต้ตาข่ายหรือเสาตาข่ายของการแข่งขันวอลเลย์บอล โดยมีพื้นที่ความกว้าง 9 เมตรและความยาว 9 เมตร

รายละเอียดตาข่ายแบ่งเขตของการแข่งขันวอลเลย์บอล

การแข่งทุกกีฬาจะต้องมีการกำหนดอาณาเขตให้ชัดเจน เช่นเดียวกับการแข่งขันวอลเลย์บอล ที่ถือว่าเป็นอะไรที่สำคัญมาก ๆ โดยรายละเอียดของการมีตาข่ายแบ่งเขตมีดังต่อไปนี้

1. ตาข่ายในการแบ่งเขตของแต่ละทีมนั้น จะต้องตั้งอยู่กล้าสนาม โดยขึงแบบพาดเป็นแนวนอนที่จะมีความยาวใหญ่กว่าสนามหรือคือเส้นขอบสนาม
2. หากผู้เล่นเป็นผู้ชาย จะต้องมีความสูงที่วัดจากพื้นรวมทั้งตาข่าย ในระดับความสูงที่ 2.43 เมตร
3. หากผู้เล่นเป็นหญิง จะต้องมีความสูงที่วัดจากพื้นรวมทั้งตาข่าย ในระดับความสูงที่ 2.24 เมตร
4. นอกจากนี้บริเวณข้างตาข่ายทั้งสองด้านจะต้องมีเสาติดอยู่ ซึ่งเสานี้มีชื่อเรียกว่าเสาอากาศ โดยเสาอากาศจะต้องมีความสูงอยู่ที่ 1.8 เมตร มีเส้นผ่านศูนย์กลางอยู่ที่ 10 มิลลิเมตร ลักษณะทั่วไปของเสามักจะมีสีแดงสลับกับสีขาว ซึ่งเสาอากาศนี้จะเป็นเส้นสมมติแนวเพดาน ซึ่งผู้เล่นจะต้องส่งบอลข้ามตาข่ายที่อยู่บริเวณพื้นที่ระหว่างเสาอากาศ 2 เสานี้เท่านั้น และนอกจากนี้บอลจะต้องไม่โดนเสาอากาศทั้งสองเสาในช่วงที่แข่งขัน

รายละเอียดลูกบอลของการแข่งขันวอลเลย์บอล

ลูกบอลหรือลูกวอลเลย์บอล ก็ต้องเลือกให้ตรงตามกติกาในการแข่งขัน เพื่อที่จะได้เซฟผู้เล่นวอลเลย์บอลได้ และสะดวกต่อการแข่งขันมากยิ่งขึ้น โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

1. ลูกบอลจะต้องมีรูปทรงกลม เนื้อสัมผัสนุ่มปานกลางแต่ก็มีความยืดหยุ่น
2. สีของลูกบอลจะต้องเป็นสีอ่อนทั้งลูก ไม่ควรมีลวดลายใด ๆ
3. ขนาดของลูกบอลควรมีเส้นผ่าศูนย์กลางอยู่ที่ 65-67 เซนติเมตร มีน้ำหนักอยู่ที่ 260-280 กรัม

รายละเอียดผู้เล่นในการแข่งขันวอลเลย์บอล

ในการฟอร์มทีม ๆ นึงจะต้องมีการกำหนดชัดเจนเลยว่าจะมีใครอะไร ยังไงกี่คน ซึ่งส่วนนี้ต้องคัดมาให้ดี โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

1. จำนวนผู้เล่นภายในทีมจะต้องไม่เกิน 12 คน
2. ภายในทีมจะต้องมีโค้ชหรือผู้ฝึกสอน 1 คน ผู้ช่วย 2 คน นักกายภาพบำบัด 1 คน และแพทย์ 1 คน
3. ในการแข่งขันผู้เล่นลงในสนามได้ 6 คน ไว้กองหน้า 3 ไว้กองหลัง 3
4. ในช่วงแข่งขันผู้เล่นสามารถเปลี่ยนผู้เล่นได้ และสามารถสลับผู้เล่นกลับไปกลับมาได้
5. ผู้เล่นที่อยู่ในตำแหน่งหัวหน้าทีมจะต้องมีการระบุเอาไว้ในใบบันทึกการแข่งขัน
6. ในส่วนของชุดแต่งกายต้องใส่เสื้อยืด กางเกงขาสั้น ถุงเท้า และรองเท้าผ้าใบพื้นยางไม่มีส้น
7. เสื้อที่สวมใส่ลงสนามจะต้องมีหมายเลขที่มีสีตัดกับสีของเสื้ออย่างชัดเจน ซึ่งหมายเลขสามารถมีตั้งแต่เลข 1 – 18 แต่ถ้าเป็นหัวหน้าทีมจะต้องมีแถบผ้าขนาด 8×2 เซนติเมตร ติดอยู่บริเวณอกเสื้อใต้หมายเลขผู้เล่น

รายละเอียดหัวหน้าทีมในการแข่งขันวอลเลย์บอล

การเป็นหัวหน้าทีมมักจะมีอะไรที่พิเศษกว่าในทีม ซึ่งแน่นอนว่าต้องเป็นที่เชื่อมั่นของคนในทีม โดยหัวหน้าก็สามารถทำหรือปฏิบัติตามด้านล่างนี้ได้

1. หัวหน้าทีมมีการดูแลคนในทีมในเรื่องการฝึกฝนและความมีวินัยในแบบต่าง ๆ
2. หัวหน้าทีมจะต้องไม่ใช่ตำแหน่งตัวรับอิสระ
3. ก่อนเข้าสู่การแข่ง หัวหน้าต้องเป็นคนลงชื่อเพื่อเข้าร่วมการแข่งขัน
4. หัวหน้าสามารถขอเวลานอก ในกรณีที่โค้ชและผู้ช่วยไม่อยู่ได้
5. สามารถมีสิทธิ์ในการเปลี่ยนอุปกรณ์ในการแข่งขัน ตำแหน่งของผู้เล่น และสถานที่ในการแข่งขัน เช่น พื้นสนาม ลูกวอลเลย์บอล เป็นต้น

รายละเอียดตำแหน่งผู้เล่นในการแข่งขันวอลเลย์บอล

ในสนามเมื่อผู้เล่นได้ลงสนามแข่ง จะมีการกำหนดไว้ตั้งแต่แรกอย่างแน่ชัด ว่าตำแหน่งนั้นจะต้องดำเนินการในลักษณะไหนอย่างไร

1. ตัวเสิร์ฟ มีตำแหน่งในการเสิร์ฟลูกบอลเพื่อเปิดเกมการแข่งขัน
2. ตัวเซต (Setter) จะเป็นตัวรุกในการทำคะแนนให้กับทีม โดยส่วนใหญ่ผู้เล่นในตำแหน่งนี้จะมีลักษณะคล่องแคล่วว่องไว และมีไหวพริบในการเล่นวอลเลย์บอลได้ดี
3. ตัวบล็อกกลางหรือตัวตีกลาง (Middle blocker/Middle hitter) ผู้เล่นตำแหน่งนี้จะคอยบล็อกลูกต่าง ๆ ที่พุ่งเข้ามา
4. ตัวตีด้านนอกหรือตัวตีด้านซ้าย (Outside hitter / Left side hitter) ลักษณะส่วนใหญ่ของผู้เล่นตำแหน่งนี้จะต้องเป็นตัวตบที่มีฝีมือได้ดีที่สุด โดยจะมีหน้าที่บุกเกมจากเสาด้านซ้าย
5. ตัวตีตรงข้ามหรือตัวตีด้านขวา(Opposite hitter / Right side hitter) ทำหน้าที่ป้องกันการโจมตีของทีมตรงข้าม และนอกเหนือจากนี้ยังเป็นตัวเซตสำรองอีกคนหนึ่งภายในทีม
6. ตัวรับอิสระ (Libero) ตำแหน่งนี้จะต้องสวมชุดแข่งขันโดยเฉพาะ และสีชุดจะไม่เหมือนเพื่อน ๆ ในทีม เพื่อที่ว่าช่วยรับลูกเป็นหลัก

รายละเอียดผู้ตัดสินในการแข่งขันวอลเลย์บอล

คณะกรรมการการตัดสินการแข่งขันวอลเลย์บอลนั้น จะประกอบไปด้วย

• ผู้ตัดสินที่ 1 ทำหน้าที่ควบคุมการแข่งขันตั้งแต่เริ่มเกมจนจบเกม มีอำนาจในการตัดสินมากที่สุด โดยผู้ตัดสินที่ 1 จะยืนตัดสินอยู่บริเวณใกล้ๆกับเสาอากาศด้านใดด้านหนึ่ง
• ผู้ตัดสินที่ 2 ทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยผู้ตัดสินที่ 1
• ผู้บันทึก ทำหน้าที่บันทึกผลการแข่งขันและประสานงานกับผู้ตัดสินที่ 2
• ผู้กำกับเส้น จะมีอยู่ทั้งหมด 2 หรือ 4 คน ซึ่งแต่ละคนจะยืนอยู่บริเวณมุมสนามที่ห่างออกไปประมาณ 1-2 เมตร ทำหน้าที่คอยสังเกตลูกบอลในช่วงระหว่างการแข่งขัน ว่าลูกบอลมีการตกไปยังบริเวณเขตใด สังเกตผู้เล่นว่าได้ออกไปนอกเขตที่เกมกำหนดไว้หรือไม่ และจะมีการให้สัญญาณโดยใช้ธงที่มีขนาด 40×40 เซนติเมตร

วิธีการแข่งขันวอลเลย์บอล

1. เมื่อได้ทีมที่จะได้เสิร์ฟเป็นที่เรียบร้อยแล้ว จะต้องให้คนที่อยู่ในจุดขวาหลังสุด เป็นผู้เสิร์ฟเพื่อเปิดเกม เมื่อเริ่มต้นการแข่งขันแล้วผู้เล่นทุกคนในสนามทุกตำแหน่ง จะต้องขยับตำแหน่งวนไปในลักษณะแบบตามเข็มนาฬิกา
2. ในช่วงที่ผู้เล่นจะทำการเสิร์ฟลูกในตอนเปิดเกม จะต้องรอสัญญาณนกหวีดจากกรรมการ ถึงจะค่อยเสิร์ฟได้
3. การเสิร์ฟลูกฝั่งไหนชนะถึงจะได้เสิร์ฟอยู่ตลอด และเมื่อแพ้ค่อยเปลี่ยนฝั่ง
4. ผู้เล่นสามารถขอเวลานอกได้ 2 ครั้งต่อ 1 เซต โดยขอเวลานอกได้ที่ 30 วินาที
5. ผู้เล่นสามารถป้องกันลูกบอลจากทีมตรงข้ามบริเวณหน้าตาข่ายได้ แต่ถ้าผู้เล่นล้ำพื้นที่หรือเข้าไปในบริเวณฝั่งตรงข้าม จะถือว่าฟาวล์ทันที
6. ทีมใดทำลูกไปตกอีกฝั่งได้ จะถูกนับเป็น 1 คะแนน
7. ทีมใดทำคะแนนถึง 25 คะแนนก่อนจะถือว่าเป็นผู้ชนะในเซตนั้น
8. แต่ถ้าเสมอในคะแนน 24-24 จะมีการดิวซ์ (Deuce) ที่หากใครได้ 2 คะแนนก่อน ก็จะเป็นผู้ชนะ
9. เมื่อจบเกมในแต่ละเซต จะต้องมีการเปลี่ยนฝั่งผู้เล่นให้สลับกัน
10. ทีมไหนสามารถทำคะแนนชนะ 3 เซตภายใน 5 เซตได้ก่อน ถือว่าทีมนั้นเป็นผู้ชนะในเกมวอลเลย์บอลนั้น

รายละเอียดเงื่อนไขอื่นๆของการแข่งขันวอลเลย์บอล

1. ในช่วงเวลาที่จบเซตในแต่ละเซต ผู้เล่นจะมีเวลาพักอยู่ที่ 3 นาที
2. ผู้เล่นสามารถถูกลูกบอลนอกเหนือจากการบล๊อกลูกได้ 3 ครั้ง ถ้าผู้เล่นถูกลูกบอลมากกว่านี้จะให้ถือว่าฟาวล์หรือทำผิดกติกาทันที
3. ในช่วงขณะกำลังแข่งขัน ผู้เล่นจะไม่สามารถถูกลูกบอล 2 ครั้งต่อต่อกันได้
4. ไม่สามารถเปลี่ยนตัวผู้เล่นในช่วงระหว่างการแข่งขันได้ ถ้าหากผู้เล่นคนนั้นไม่ได้มีชื่อในการเข้าแข่งขันในรอบนั้น

สรุป กติกาวอลเลย์บอล

การที่เราได้ทราบถึงกติกาของการเล่นกีฬาวอลเลย์บอลนี้ จะทำให้เราสามารถเข้าแข่งขัน เข้าใจในกฎกติกาต่างๆและสามารถเล่นกีฬาประเภทนี้ได้อย่างถูกต้องมากที่สุด นอกจากนี้ถ้าไม่ได้เป็นผู้เข้าแข่งขันแต่เป็นเพียงผู้ชม เราก็จะสามารถดูการแข่งขันวอลเลย์บอลในเกมต่างๆได้อย่างสนุกมากขึ้น และยังสามารถรู้จุดตำแหน่งต่างๆในการเล่น ทราบถึงการนับคะแนนในแต่ละเกมได้ว่าทีมที่เรากำลังเชียร์อยู่นั้นเหลืออีกกี่คะแนน ถึงจะได้เป็นผู้ชนะในเกมการแข่งขันนั้น ถ้ารู้แบบนี้อาจลองเอากติกาที่ได้เขียนไป นำไปใช้จริงประกอบการดูการแข่งเหล่านั้นเพื่อเรียนรู้ได้ เพื่อน ๆ สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จาก 045-กติกาของกีฬาวอลเลย์บอล