ประโยคความเดียว ประโยคความรวม และประโยคความซ้อน

ประโยค หมายถึง ข้อความที่มีทั้งภาคประธานและภาคแสดง ซึ่งภาคประธาน คือ ส่วนของผู้แสดงกริยาอาการต่างๆ และภาคแสดง  คือ ส่วนของการแสดงกิริยาอาการต่างๆ โดยจะต้องมีคำกริยา และอาจมีกรรมเป็นภาคขยาย เพื่อแสดงรายละเอียดของประโยคให้ได้ความสมบูรณ์  ประโยคจะสมบูรณ์ก็ต่อเมื่อมีทั้งภาคประธานและภาคแสดง ประโยคยังแบ่งเป็น 3 ประเภทคือ ประโยคความเดียว ที่มีประธานเดียวและภาคแสดงเดียว, ประโยคความรวม ที่รวมประโยคความเดียวตั้งแต่ 2 ประโยคเข้าด้วยกัน และ ประโยคความซ้อน ที่มีประโยคความเดียว 1 ประโยคเป็นประโยคหลัก แล้วมีประโยคความเดียวอื่นมาเสริม

ประเภทของรูปประโยค ที่ควรรู้ แบ่งออกเป็น 3 ประเภทดังนี้

1. ประโยคความเดียว

ประโยคความเดียว เอกัตถประโยค คือประโยคที่มีใจความเดียว ซึ่งจะมีประธานเดียว และกริยาเดียว การจำแนกตามบทกริยา คือ ดูรายละเอียดที่บทกริยา แบ่งได้ดังนี้

• ประโยคที่ใช้กริยาไม่มีกรรม เช่น “ม้าวิ่ง” เป็นประโยคเล็กที่สุด ประกอบด้วย ประธาน และกริยา
• ประโยคที่ใช้กริยามีกรรม เช่น “นกเกาะกิ่งไม้” ประกอบด้วย ประธาน กริยา และกรรม
• ประโยคที่ใช้กริยาอาศัยส่วนเติมเต็ม เช่น “การวิ่งเป็นการออกกำลังกาย” ประกอบด้วย ประธาน กริยา และบทประกอบกริยาหรือส่วนเติมเต็ม ในที่นี้คำว่า “เป็น” คือกริยาอาศัยส่วนเติมเต็มที่ต้องอาศัยคำว่า “ออกกำลังกาย” เพื่อให้ได้ใจความสมบูรณ์
• ประโยคที่ใช้กริยาช่วย เช่น “ประสิทธิ์ได้เป็นนักร้อง” ประกอบด้วย ประธาน กริยาช่วย กริยา และและบทประกอบกริยาหรือส่วนเติมเต็ม โดยคำว่า “ได้” เป็นกริยาช่วย โดยมี “เป็น” เป็นกริยาหลักที่อาศัยส่วนเติมเต็มคือคำว่า “นักร้อง” อีกที

2. ประโยคความรวม

ประโยคความรวม อเนกัตถประโยค คือ ประโยคที่รวมประโยคความเดียวตั้งแต่ 2 ประโยคขึ้นไปเข้าด้วยกัน โดยมีสันธานเป็นตัวเชื่อม ยกตัวอย่างเช่น

• “ม้าอยู่ในทุ่งหญ้าและกำลังกินหญ้า” มีประธานตัวเดียวคือ “ม้า” ทำ 2 กริยา คือ “อยู่ในทุ่งหญ้า” และ “กำลังกินหญ้า”
• “ออกซิเจนและไฮโดรเจนเป็นส่วนประกอบของน้ำ” มีประธานสองตัว คือ “ออกซิเจน” และ “ไฮโดรเจน” ทำกริยาเดียวกัน คือ “เป็นส่วนประกอบของน้ำ”
• “เด็กๆ ช่วยกันทำงานจึงเสร็จเร็ว” มี “จึง” เป็นตัวเชื่อม 2 ประโยคเข้าด้วยกัน โดยคำว่า “งาน” เป็นกรรมในประโยคหนึ่ง และเป็นประธานในอีกประโยค คือ “เด็กๆ ช่วยกันทำงาน” และ “งานเสร็จเร็ว”

3. ประโยคความซ้อน

ประโยคความซ้อน สังกรประโยค หมายถึง ประโยคที่รวมประโยคความเดียว 1 ประโยคเป็นประโยคหลัก แล้วมีประโยคความเดียวอื่นมาเสริม มีข้อสังเกตคือ ประโยคหลัก (มุขยประโยค) กับ ประโยคย่อย (อนุประโยค) ของประโยคความช้อนมี น้ำหนักไม่เท่ากัน ยกตัวอย่างเช่น

• ความเมตตาของพระมหากษัตริย์ไทยและพระบรมวงศานุวงศ์ต่อพสกนิกรชาวไทย เป็นคุณูปการอันหาที่สุดมิได้
• เมื่อถึงสนามบินดอนเมืองหัวหน้ากลุ่มคนงานไทยตามหลักฐานในบัญชี

ส่วนขยายของประโยค

อย่างที่เราได้บอกไปแล้วข้างต้นว่า ประโยคจะต้องมีส่วนประกอบอื่นมาขยายเพื่อให้มีเนื้อความชัดเจนขึ้น ส่วนที่นำมาขยายประกอบด้วย บทประธาน มีส่วนขยายเรียกว่า บทขยายประธาน บทกริยามีส่วนขยายเรียกว่า บทขยายกริยา บทกรรม มีส่วนขยายเรียกว่า บทขยายกรรม และบทประกอบกริยา ส่วนเติมเต็ม มีส่วนขยายเรียกว่า บทขยายบทประกอบกริยา บทขยายส่วนเติมเต็ม โดยทั่วไปบทขยายจะอยู่หลังและติดกับบทที่ขยาย ได้แก่

1. ประโยคที่มีบทขยายประธาน บทขยายประธานอยู่หลังบทประธาน เช่น ทหารเรือว่ายน้ำ
2. ประโยคที่มีบทขยายกริยา บทขยายกริยาอยู่หลังบทกริยา เช่น ทหารเรือว่ายน้ำเก่งมาก
3. ประโยคที่มีบทขยายกรรม บทขยายกรรมอยู่หลังบทกรรม เช่น นกกินปลาตัวใหญ่
4. ประโยคที่มีบทกรรมและบทขยายกริยา บทขยายกริยาอยู่หลังบทกรรม เช่น นกทำรังด้วยเศษไม้
5. ประโยคที่มีบทขยายกรรมและบทขยายกริยา บทขยายกริยาอยู่หลังบทขยายกรรม เช่น นกกระจอกทำรังใหญ่ด้วยเศษไม้
6. ประโยคที่มีบทขยายบทประกอบกริยาหรือบทขยายส่วนเติมเต็ม บทขยายบทประกอบกริยาอยู่หลังบทประกอบกริยา เช่น เขาเป็นพ่อค้าเพชรพลอย
7. ประโยคที่มีบทขยายบทประกอบกริยาและบทขยายกริยา บทขยายกริยาอยู่หลังบทขยายกริยา เช่น บุหรี่เป็นอันตรายต่อชีวิตอย่างมาก

ข้อสังเกต บทขยายประธานบางทีอยู่หน้าบทประธาน ถ้าใช้วิเศษณ์ที่อยู่หน้านามหรือสรรพนาม เช่น น้อยคนจะชอบกินผักสด หลายคนชอบกินสลัดผัก บทขยายกริยาอยู่หน้ากริยา ถ้าใช้วิเศษณ์ที่อยู่หน้ากริยา เช่น ปลวกค่อย ๆ ทำรังทีละน้อย เมื่อวานนี้ฝนตก

ประโยคที่ใช้ในการสื่อสารมีหลายชนิด ต้องเลือกใช้ตรงตามวัตถุประสงค์ดังนี้

• ประโยคบอกเล่า คือ  ประโยคที่มีใจความเพื่อบอกให้ทราบว่า ใคร ทำอะไร ที่ไหน  เมื่อไร  อย่างไร เป็นการแจ้งเรื่องราวให้ทราบ หรือบอกเหตุการณ์ต่างๆ  เช่น แม่ของฉันเป็นชาวนา
• ประโยคปฏิเสธ คือ   เป็นประโยคที่มีใจความไม่ตอบรับ ตรงกันข้ามกับประโยคบอกเล่าแสดงให้ทราบว่าประธานของประโยคปฏิเสธ  มักมีคำว่า  ไม่  ไม่ได้  ไม่ใช่ ประกอบในประโยค  เช่น  ฉันไม่ได้ทำแก้วแตก
• ประโยคคำถาม คือ  ประโยคที่มีใจความเป็นคำถามเพื่อต้องการคำตอบ  คำที่เป็นคำถามจะอยู่ต้นหรือท้ายประโยคก็ได้ มักมีคำที่แสดงคำถามว่า  ใคร  อะไร   ที่ไหน  เมื่อไร  ทำไม       เช่น  รถคันนี้ของใคร
• ประโยคขอร้อง คือ  ประโยคที่มีข้อความแสดงความต้องการให้ช่วยเหลือในลักษณะต่างๆมักจะมีคำว่า  โปรด  กรุณา  ช่วย  วาน  อยู่หน้าประโยค  เช่น  กรุณารักษาความสะอาด
• ประโยคคำสั่ง คือ  ประโยคที่บอกให้ทำ หรือไม่ให้ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง มักจะละประธานไว้  เช่น ห้ามเดินลัดสนาม
• ประโยคแสดงความต้องการ คือ ประโยคที่แสดงความอยากได้  อยากมี  อยากเป็นสิ่งใดสิ่งหนึ่ง มักมีคำว่า อยาก  ต้องการ  ประสงค์   อยู่ในประโยค  เช่น ฉันอยากเป็นครู

📚 อ้างอิง (Reference Sites)

📙 บทความที่เกี่ยวข้อง (Internal Resources)

เรียบเรียงและจัดทำโดย ข้าวตังดอทคอม