การเขียนบรรณานุกรม หลักการเขียน วิธีเขียนที่ถูกต้อง

หลักการการเขียนบรรณานุกรม

การทำรายงาน วิทยานิพนธ์ หรือการรวบรวมข้อมูลและจัดทำเป็นหนังสือเล่มหนึ่งนั้น จะต้องมีรายละเอียดข้อมูลข้างในต่างๆ เพื่อที่จะทำให้หนังสือเล่มนั้นมีความครบ สมบูรณ์ในเนื้อหาข้อมูลมากที่สุด โดยเนื้อหาในหนังสือแต่ละเล่มส่วนใหญ่จะประกอบด้วย หน้าปก คำนำ สารบัญ เนื้อหา และรวมไปถึงบรรณานุกรม

ซึ่งคำว่าบรรณานุกรมอาจจะเป็นสิ่งหนึ่งที่ใครหลายๆคนลืมให้ความสำคัญไป แต่เชื่อหรือไม่ว่าบรรณานุกรมนั้นสามารถสร้างประโยชน์ให้กับหนังสือของเราได้อย่างดี และยังเป็นแหล่งที่บอกที่มาของข้อมูลต่างๆว่ามีที่มาที่ไปมาจากแหล่งใด ดังนั้นในวันนี้เราจะมาทำความเข้าใจและศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับหลักการของการเขียนบรรณานุกรม

บรรณานุกรมคืออะไร

บรรณานุกรม (Bibliography) คือ ข้อความหรือเนื้อหาที่อยู่ส่วนท้ายของหนังสือ ซึ่งจะมีเนื้อความที่จะแสดงถึงหลักฐานหรือการอ้างอิงข้อมูลต่าง ๆ ของหนังสือหรือบทความนั้น ๆ มาเขียน เพื่อให้เนื้อหาของหนังสือมีความน่าเชื่อถือ ช่วยให้ผู้อ่านค้นหาที่มาของข้อมูลของหนังสือได้ และยังเป็นแนวทางให้ผู้อ่านสามารถค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมได้ ซึ่งข้อมูลที่จะอยู่ในบรรณานุกรมนั้นส่วนใหญ่จะเป็นเอกสารทางวิชาการ หรือหนังสือที่นำมาเป็นข้อมูลของเนื้อหาที่อยู่ในส่วนข้อมูลของหนังสือนั่นเอง

การเขียนบรรณานุกรมแบบภาษาไทยและอังกฤษ

เนื้อหาของการเขียนบรรณานุกรมนั้น จะต้องนำข้อมูลที่อยู่บริเวณหน้าปกใน รายละเอียดของหนังสือที่อยู่ช่วงหน้าๆของหนังสือ หรืออาจจะอยู่ที่บริเวณด้านหลังปกมาใช้ในการเขียนบรรณานุกรม โดยบรรณานุกรมนั้นจะต้องบอกรายละเอียดต่างๆของข้อมูลที่เรานำมาอ้างอิงว่ามาจากแหล่งใด ไม่ว่าจะเป็นหนังสือ เว็บไซต์ หรือจากแหล่งอื่นๆ ซึ่งรายละเอียดบรรณานุกรมนั้นจะอยู่บริเวณท้ายสุดของหนังสือที่เราเขียน

หลักการเขียนบรรณานุกรมนั้นมีสิ่งหนึ่งที่สำคัญ เพื่อให้ข้อมูลในส่วนนี้มีความเป็นระเบียบเรียบร้อยและสามารถค้นหาข้อมูลได้ง่ายมากขึ้น นั่นคือจะต้องเรียงแหล่งข้อมูลที่เราหามาได้จากที่ต่างๆ โดยให้เรียงตามตัวอักษร ซึ่งเราสามารถแบ่งได้เป็น 2 กรณีคือ

• แหล่งที่มาเป็นภาษาไทย

ให้เรียงลำดับตามตัวอักษร ก – ฮ ถ้าแหล่งที่มามีตัวอักษรนำหน้าเหมือนกันให้ดูที่สระตัวที่ 2 และเรียงตามสระที่เป็นตัวสะกดของแหล่งที่มานั้นๆ ยกตัวอยางการเรียงสระคือ สระอะ ,สระอา ,สระอิ ,สระอี เป็นต้น

• แหล่งที่มาเป็นภาษาอังกฤษ

ให้เรียงลำดับตามตัวอักษร A – Z และถ้าแหล่งที่มามีชื่อที่มีตัวอักษรเหมือนกัน ให้ดูตัวอักษรลำดับที่ 2 หรือ 3 และให้เรียงไปตามตัวอักษรตามลำดับนั้นๆ

รูปแบบการเขียนบรรณานุกรม

รูปแบบประโยคของการเขียนบรรณานุกรมนั้น จะมีรูปแบบในการเขียนที่หลากหลายเต็มไปหมด ซึ่งขึ้นอยู่กับสิ่งที่เราได้ค้นหาว่าเป็นสื่อในลักษณะไหน โดยที่เนื้อหาในส่วนต่อไปก็ได้มีการยกตัวอย่างสมมติและยกตัวอย่างจริง ๆ มาเห็นภาพแบบเข้าใจง่ายขึ้นดังนี้

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นเนื้อหาหนังสือ

ชื่อผู้เขียน, ชื่อบทความหรือหัวข้อ (ถ้ามี), ชื่อหนังสือ (พิมพ์ครั้งที่…), ปีที่พิมพ์, สถานที่พิมพ์, สำนักพิมพ์

แต่ถ้าไม่มีชื่อผู้เขียนสามารถเขียนได้ดังประโยคต่อไปนี้

ชื่อบทความหรือหัวข้อ (ถ้ามี), ชื่อหนังสือ (พิมพ์ครั้งที่…), ปีที่พิมพ์, สถานที่พิมพ์, สำนักพิมพ์

ยกตัวอย่างในการเขียน

ใจดี ใจงาม, หนังสือธรรมมะที่ว่าด้วยเรื่องการดับทุกข์ (พิมพ์ครั้งที่ 2),  2535, กรุงเทพมหานคร, สำนักพิมพ์ใจสดชื่น

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นเว็บไซต์หรือออนไลน์

ชื่อผู้แต่ง (ปีที่ลงข้อมูล), ชื่อเรื่อง/บทความ, สืบค้นเมื่อ วัน/เดือน/ปี, จาก (ชื่อเว็บไซต์)

ยกตัวอย่างในการเขียน

บ้านและสวน (2564), 10 วิธีดูแลต้นไม้ในบ้าน ให้สวยนาน สวยทน, สืบค้น 22 มีนาคม 2565, จาก www.baanlaesuan.com/86443/plant-scoop/tree-in-house

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นหนังสือแปล

ชื่อผู้แต่ง (ปีที่พิมพ์), ชื่อเรื่องจากหนังสือฉบับแปล (ชื่อผู้แปล), สถานที่พิมพ์, สำนักพิมพ์

ยกตัวอย่างในการเขียน

ฮิงาชิโนะ เคโงะ (2565), ด้ายแห่งความหวัง (บัณฑิต ประดิษฐานุวงษ์), กรุงเทพมหานคร, สำนักพิมพ์ไดฟุกุ

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็น Electronic book (eBook)

ชื่อผู้แต่ง (ปีที่พิมพ์), ชื่อหนังสือ, สืบค้นจาก (URL ของ eBook)

ยกตัวอย่างในการเขียน

สะอาด สงบร่มเย็น, เปลี่ยนบ้านให้สดชื่นน่าอยู่, สืบค้นจาก https://th.wikipedia.org/wiki/

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นรายงานการวิจัย

ชื่อผู้วิจัย (ปีที่พิมพ์), ชื่อเรื่อง (Research report), สถานที่พิมพ์, สำนักพิมพ์

ยกตัวอย่างในการเขียน

ก้านยาว กิ่งก้านใบ (2554), การปลูกดอกดาวเรืองสามารถทำธุรกิจในด้านใดได้บ้าง, จังหวัดนนทบุรี, มหาวิทยาลัยเอบีซี

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นวารสาร

ชื่อผู้เขียน (ปีที่พิมพ์), ชื่อบทความ, ชื่อวารสาร, ตัวเลขฉบับที่, เลขหน้า

ยกตัวอย่างในการเขียน

จันทร์ส่อง สวยสุดแสง (2564), การศึกษาภาษาญี่ปุ่นผ่านวัฒนธรรมดั้งเดิม, วารสารญี่ปุ่นศึกษา, Vol.40 No.1 (2021), 1-22

• ข้อมูลแหล่งที่มาเป็นรายงานการประชุม

ชื่อผู้เขียน (ปีที่พิมพ์), ชื่อบทความ, ชื่อรายงานการประชุม, วันเดือนปีที่ประชุม (หน้าที่…), สถานที่การประชุม, หน่วยงานที่รับผิดชอบการประชุม

ยกตัวอย่างในการเขียน

อ้าง บันลือโลก (2565), การประเมินผลการประชุมเรื่องสุขภาพจิต (สถาบันเอบีซี), รายงานการประชุมคณะกรรมการสถาบันเอบีซี ครั้งที่ 1/2565 (13), สถานบันเอบีซี, กลุ่มงานอำนวยการ สถาบันเอบีซี

หลักการเขียนบรรณานุกรมเพิ่มเติม

1. ก่อนที่จะถึงหน้าบรรณานุกรมนั้น ควรมีตัวหนังสือที่ระบุเอาไว้ว่า “บรรณานุกรม” อยู่กึ่งกลางหน้ากระดาษ และมีขนาดตัวอักษรหนาและมีความใหญ่ประมาณ 18
2. ตรงบริเวณหน้าบรรณานุกรม ตรงช่วงข้างบนให้ระบุคำว่า “บรรณานุกรม” เอาไว้กลางหน้ากระดาษ ขนาดตัวอักษร 18 แล้วจึงนำข้อมูลบรรณานุกรมอื่นๆมาลงไว้บริเวณด้านล่างของหัวข้อนี้
3. ถ้าแหล่งข้อมูลที่มาของเรามีทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษทั้ง 2 ภาษา ให้เอาภาษาไทยขึ้นต้นก่อนภาษาอังกฤษ
4. ชื่อแหล่งที่มาจะต้องมีตัวอักษรตัวหนา
5. ไม่ต้องระบุคำนำหน้าของชื่อผู้แต่งไม่ว่าจะเป็นคำนำหน้าชื่อ เช่น นาย, นาง, นางสาว ตำแหน่งทางวิชาการ ยศต่างๆ ยกเว้น ถ้ามีฐานันดรศักดิ์หรือสมณศักดิ์
6. ถ้าผู้แต่งมี 2 คน ให้ใช้เครื่องหมายคำว่า “และ” คั่นชื่อผู้แต่งทั้งสอง แต่ถ้าผู้แต่งเป็นชื่อภาษาอังกฤษ ให้ใช้คำว่า “&”คั่นชื่อผู้แต่งทั้งสอง
7. ถ้าชื่อผู้แต่งมีจำนวน 3 คนขึ้นไปให้เครื่องหมาย “,” คั่นชื่อระหว่างผู้แต่ง เมื่อถึงชื่อผู้แต่งเป็นชื่อสุดท้ายให้ใช้คำว่า “และ” คั่นชื่อผู้แต่ง ยกตัวอย่างเช่น ผู้แต่งคนที่ 1, ผู้แต่งคนที่ 2, ผู้แต่งคนที่ 3 และผู้แต่งคนที่ 4
8. ถ้าชื่อผู้แต่งเป็นภาษาอังกฤษและมีจำนวน 3 คนขึ้นไปให้เครื่องหมาย “,” คั่นชื่อระหว่างผู้แต่ง เมื่อถึงชื่อผู้แต่งเป็นชื่อสุดท้ายให้ใช้เครื่องหมาย “&” คั่นชื่อผู้แต่ง ยกตัวอย่างเช่น ผู้แต่งคนที่ 1, ผู้แต่งคนที่ 2, ผู้แต่งคนที่ 3 &ผู้แต่งคนที่ 4
9. ถ้าแหล่งที่มามีชื่อผู้แต่งเป็นคนเดียวกัน ให้เรียงลำดับจากปีที่จัดพิมพ์ แต่ถ้าปีที่จัดพิมพ์เป็นปีเดียวกัน ถ้าเป็นภาษาไทยให้ใช้อักษร ก., ข., ค. กำกับไว้บริเวณข้างหลังข้อความ แต่ถ้าเป็นภาษาอังกฤษ ให้ใช้ตัวอักษร a, b, c กำกับไว้บริเวณข้างหลังข้อความ
10. หากแหล่งที่มาไม่ระบุสถานที่พิมพ์ ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาไทย ให้ใช้อักษรย่อว่า “ม.ป.ท.” ที่ย่อมาจากไม่ปรากฎสถานที่พิมพ์ แต่ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาอังกฤษให้ใช้อักษรย่อว่า “P.” ที่ย่อมาจาก No Place of publication
11. หากแหล่งที่มาไม่ได้ระบุสำนักพิมพ์ ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาไทย ให้ใช้อักษรย่อว่า “ม.ป.พ.” ที่ย่อมาจากไม่ปรากฎสำนักพิมพ์ แต่ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาอังกฤษ ให้ใช้อักษรย่อว่า “P.” ที่ย่อมาจาก No Publisher
12. หากแหล่งที่มาไม่ได้ระบุปีที่พิมพ์ ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาไทย ให้ใช้อักษรย่อว่า “ม.ป.ป.” ที่ย่อมาจากไม่ปรากฏปีพิมพ์ แต่ถ้าแหล่งที่มาเป็นภาษาอังกฤษ ให้ใช้อักษรย่อว่า “D.” ที่ย่อมาจาก No Date

เราจะสามารถเห็นได้ว่าส่วนเนื้อหาที่เป็นบรรณานุกรมจะมีความสำคัญอีกอย่างหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม นอกจากที่จะเป็นหลักฐานในการอ้างอิงข้อมูลที่เราทราบแล้วนั้น บรรณานุกรมยังเป็นข้อมูลที่ให้ความสำคัญของผู้แต่งหรือหนังสือที่ให้ข้อมูลหรือจะเรียกง่ายๆว่าเป็นการให้เครดิตแก่ผู้แต่งหนังสือหรือบทความนั้นๆอีกด้วย และยังเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจข้อมูลในบริเวณนั้น ซึ่งผู้อ่านอาจจะไปหาข้อมูลต่างๆเพิ่มเติม ที่อาจจะมีความละเอียด มีเนื้อหาส่วนอื่นๆเพิ่มเติมจากเนื้อหาที่เราเขียนเอาไว้ในหนังสือจากบรรณานุกรมที่เราได้ระบุเอาไว้ สุดท้ายการทำบรรณานุกรมอย่างถูกต้องจึงนับเป็นเรื่องที่สำคัญเป็นอย่างมาก

เรียบเรียงและจัดทำโดย ข้าวตังดอทคอม